زری خوشکام یا زهرا حاتمی ؛ درگذشت بازیگری با یک زندگی کاملا سینمایی و دراماتیک

عصر ایران ؛ نهال موسوی – امروز زهرا خوشکام یا زری خوشکام درگذشت، او از چند وجه در سینمای ایران قابل اشاره است، ابتدا خود بازیگر بود، سپس با علی حاتمی ازدواج کرد و همسر یکی از معروفترین کارگردانان سینمای ایران شد و بعد از آن با حضور لیلا حاتمی در سینما طبیعتا به عنوان مادر یکی از مطرح‌ترین زنان بازیگر ایرانی شناخته می‌شد. 

زری خوشکام از همان حضور اولیه در سینمای ایران و فیلم‌های ابتدایی که بازی کرد به قول امروزی‌ها جنجالی ظاهر شد در چند فیلم به عنوان شخصیت زن خاص، بی‌پروا و اغواگر نقش آفرینی کرد. 

این فیلم‌ها در سال‌های 1350 و 1351 ساخته شدند و سیل پیشنهادات برای بازیگری و ایفای نقش به سمت او جاری شده بود، دقیقا زمانی که خوشکام بسیار معروف شده بود، به ناگاه از این جهان شهرت و معروفیت کنار کشید و با علی حاتمی که کارگردانی بسیار جوان بود و چند فیلم موزیکال فارسی مانند حسن کچل و بابا شمل ساخته بود ازدواج کرد.

پس از این ازدواج، برای مدتی حدود سه ماه رسانه‌ها خبر موثقی از زری خوشکام و علی حاتمی نداشتند تا اینکه سه ماه بعد و در بهمن‌ماه ۱۳۵۰، علی حاتمی طی مصاحبه‌ای با مجلهٔ اطلاعات هفتگی (شماره ۱۵۷۲) خبر ازدواج خویش با زری خوشکام را تأیید کرد.

حاتمی در این گفتگوی تلفنی به خبرنگار اطلاعات هفتگی گفت:«سکوت سه‌ ماههٔ من به‌خاطر ازدواج با زری است که ازاین‌پس در کارهایم شریک خواهد بود. به‌زودی کارم را شروع می‌کنم و کارهای جدیدم ازاین‌پس از فرم فانتزی بیرون خواهد بود و سناریوهایی را که نوشته‌ام بر روال تازه می‌باشد که باز در سینمای فارسی کار تازه‌ای خواهد بود…»

وی همچنین تلویحاً از تغییر رویهٔ زری خوشکام و دوری او از نقش‌هایی شبیه نقشهای گذشته‌اش خبر داد و گفت: «در فیلم‌های جدیدم زری نقش ستاره زن را به عهده خواهد داشت و کاراکتر او از این پس با گذشته‌اش فرق می‌کند. تهیه فیلم جدیدم که خواستگار نام دارد، از چند روز پیش شروع کرده‌ام. نیمی از سرمایه این فیلم به عهده من است و زری هم نقش اول آن را به عهده دارد…»

با اینکه علی حاتمی در این مصاحبه اعلام کرده بود که: «پس از این زری فقط در فیلم‌های خودم شرکت خواهد کرد»، اما با این وجود زری خوشکام پس از تولد نخستین و تنها فرزندشان لیلا حاتمی در ۹ مهر ماه ۱۳۵۱ عملاً از سینما کنار کشید و تا قبل از انقلاب تنها در یک نقش یعنی نقش عزت‌الدوله همسر امیرکبیر در مجموعه تلویزیونی سلطان صاحبقران (۱۳۵۴) به کارگردانی همسرش ظاهر شد.

پس از انقلاب ایران (۱۳۵۷)، گرچه زری خوشکام سال‌ها بود که با کنار کشیدن از سینما به زنی عادی و همسری وفادار برای علی حاتمی تبدیل شده بود، اما با توجه به شرایط جدید کشور به ناچار هویت تازه‌ای را برای خود برگزید و بدین ترتیب با توجه به نام خانوادگی همسرش نامش را به زهرا حاتمی تغییر داد.

در سال‌های بعد از انقلاب با عنوان زهرا حاتمی به زندگی خود ادامه داد و بازی در برخی قسمت‌های مجموعه تلویزیونی هزاردستان از معدود بازی‌های او در سال‌های بعد از انقلاب بود. در این سریال وی نقش آمینه اقدس، عروس نورچشمی خان مظفر (با بازی عزت‌الله انتظامی) را ایفا می‌نمود که خان مظفر برای پیدا کردن قطعه‌ای از جواهرات گمشدهٔ او، زمین و زمان را به هم می‌دوزد. اما بخش‌هایی از بازی او به هنگام پخش حذف شدند و در نهایت هم‌زمان با موج ممنوعیت کار بازیگران قبل از انقلاب، به صورت رسمی ممنوع‌الکار شد. 

در سال ۱۳۷۶ پس از اینکه ساخت فیلم جهان پهلوان تختی به دلیل مرگ علی حاتمی ناتمام ماند، بهروز افخمی با کسب اجازه از زری خوشکام ساخت آن را بر عهده گرفت و در مدت کوتاهی فیلمی ساخت که خود زری خوشکام نیز در صحنه‌هایی از آن ظاهر شده بود.

 در این فیلم برخی دیگر از دوستان و نزدیکان و همکاران علی حاتمی همچون محمود کلاری نیز به صورت افتخاری حضور داشتند. علاوه بر همکاری با بهروز افخمی، زری خوشکام در این سال‌ها با کارگردانان دیگری نیز به صورت افتخاری همکاری‌هایی داشت که از آن جمله باید به فیلم سینمایی «عشق+۲» ساخته رضا کریمی که در تیتراژ آن از زهرا حاتمی تشکر شده است، اشاره کرد.

بعد از گذشت سال‌ها، اولین تجربهٔ جدی زری خوشکام در سینمای بعد از انقلاب که باز هم با عنوان زهرا حاتمی صورت گرفت، بازی در فیلم سینمائی «سیمای زنی در دوردست»، به کارگردانی دامادش علی مصفا در سال ۱۳۸۲ بود، که به داستان زندگی مرد مهندس پا به سن گذاشته‌ای که از همسر و پسرش جدا شده و تنها زندگی می‌کرد، می‌پرداخت و زری خوشکام در آن نقش خوانندهٔ افغان به نام خورشید را بر عهده داشت. ایفای نقش اول این فیلم بر عهده دختر او، لیلا بود.

بعد از 12 سال زهرا حاتمی در فیلم در دنیای تو ساعت چند است؟ (۱۳۹۴، اولین ساخته بلند صفی یزدانیان) به نقش حوا خانم در کنار داماد و دخترش ظاهر شد و پس از آن در کنار امین حیایی در فیلم شعله‌ور (۱۳۹۵، حمید نعمت‌الله) نیز نقش‌آفرینی کرد.

آخرین حضور سینمایی زهرا خوشکام فیلم طلاخون (1399 ، ابراهیم شیبانی) است که به دوران کرونا خورد و عاقبت در سال 1401 اکران شد.

زهرا خوشکام، زری خوشکام یا زهرا حاتمی علاوه بر حضور خودش در سینما، زندگی سینمایی و دراماتیکی هم داشت که شاید اگر کتابی درباره زندگی خودش نوشته بود منبع بسیار خوبی برای یک سریال یا مجموعه نمایشی می‌شد درباره زندگی و اتفاقات زیاد یک هنرمند زن در سینمای ایران.

روحش شاد و یادش گرامی.