چرا شفق شمالی در مناطق دور از قطب ها از جمله ایران مشاهده شد؟

به گفته دکتر به گفته جان مورگان، هواشناس فضایی، خطوط میدان مغناطیسی خاصیت اساسی خاصی دارند. به گونه ای که عموماً نمی توانند از یکدیگر عبور کنند. این خاصیت به این معنی است که با چرخش در کنار هم انرژی را مانند فنر مارپیچی ذخیره می کنند. سپس، هنگامی که فرآیند “اتصال مجدد مغناطیسی” رخ می دهد، این میدان ها به سرعت ضعیف می شوند و می توانند انرژی انفجاری را در فضا آزاد کنند.

انتشار مغناطیسی از لکه های خورشیدی می تواند باعث شعله های خورشیدی شود. تشعشعات این شراره ها به حدی است که هشت دقیقه پس از رسیدن به زمین، اتم های موجود در جو فوقانی سیاره را یونیزه می کند و باعث متورم شدن آنها می شود.

این رویدادها شامل قطع شدن رادیو، اختلال در عملکرد ماهواره های موقعیت یابی جهانی و ورود ماهواره به جو است. Spot AR3664 یک شعله X5.8 را منتشر کرد که دومین شعله قوی در چرخه فعلی است.

اما فقط شعله های خورشیدی نیستند که بر زمین تأثیر می گذارند. یکی دیگر از پدیده های قدرتمند در آب و هوای فضا، رویدادهای پرتاب جرم تاجی (CME) است. CME ها پرتاب های بسیار بزرگ پلاسمای تاجی از خورشید هستند و می توانند میلیاردها تن ماده تاجی را به فضا پرتاب کنند.

ذرات باردار خورشید همیشه به سیاره ما برخورد می کنند. اما CME ها با انرژی بسیار بیشتری وارد می شوند. این ذرات با هزاران کیلومتر در ثانیه حرکت می کنند و وقتی به زمین می رسند خطوط میدان مغناطیسی را دنبال می کنند و معمولاً به جو اطراف مناطق قطبی برخورد می کنند.

مکان هایی مانند سرزمین اصلی استرالیا، توسکانی در ایتالیا، کالیفرنیای جنوبی و صحرای سه قلعه در جنوب خراسان اصلاً نزدیک قطب نیستند و با این حال شفق قطبی در آنها نمایان بود. نورهای شمالی نیز برای ناظران زمینی در مکان هایی با آلودگی نوری شدید قابل مشاهده بود.

دلیل این امر این است که مقدار پلاسمای خارج شده از خورشید این بار بسیار زیاد بود. علاوه بر این، زمین در مکان و زمان مناسب قرار داشت و به چندین CME اجازه می داد به طور همزمان ضربه بزنند. در واقع، سه مورد از این رویدادها با هم ترکیب شدند. زیرا آخرین CME پرتاب شده از خورشید سرعت بالایی داشت و توانست به دو مورد قبلی برسد.

مقداری از این پلاسما به زمین رسید و در عرض های جغرافیایی کمتر از حد معمول به جو زمین برخورد کرد. در نتیجه، شفق های قطبی در بسیاری از مکان های غیرمنتظره مشاهده شده اند. سوال بعدی این است: آیا شفق قطبی دوباره در مناطق غیر قطبی دیده می شود؟

و در پایان سوال نهایی مطرح می شود که آیا رصد شفق شمالی در آسمان ایران بی سابقه بوده است؟ این قطعاً اولین بار است که تصاویر خیره کننده ای از شفق قطبی در آسمان ایران ثبت می شود. اما همانطور که شواهد مکتوب نشان می دهد، ایرانیان دوره ناصری 154 سال پیش فرصت نادری برای مشاهده شفق های شمالی در آسمان داشتند.

محمد جواد ترابی، روزنامه نگار علمی در صفحه اینستاگرام خود توضیح می دهد که شفق قطبی در مناطق مختلف جهان از ایران تا بغداد و حتی قاهره در سال 1870، 11 سال پس از واقعه بزرگ کارینگتون، در آسمان ظاهر شد. حداقل تا آنجا که ما می دانیم، این دومین بار است که شفق های قطبی بر فراز ایران قابل مشاهده است. آیا به اندازه کافی خوش شانس هستیم که در آینده ای نزدیک دوباره چنین مناظر زیبایی را در آسمان دور از قطب ها ببینیم؟ هیچکس نمیداند.