سومالی در جامعه شرق آفریقا: چشم اندازها و چالش ها

رسول سلیمی: کمتر از دو ماه پیش، رهبران جامعه آفریقای شرقی، معروف به EAC، در آروشا تانزانیا ملاقات کردند و تصمیم گرفتند سومالی را به عنوان عضو هشتم در این گروه بپذیرند. پس از آن، در مراسمی در 16 دسامبر 2023 در اوگاندا، رئیس جمهور سومالی، حسن شیخ محمود، معاهده الحاق به جامعه شرق آفریقا را با حضور رئیس فعلی جامعه شرق آفریقا (EAC) امضا کرد. رئیس جمهور سودان جنوبی این یک نقطه عطف سیاسی مهم برای سومالی است، که سرانجام پس از تقریبا یک دهه لابی فشرده در EAC پذیرفته شد. حسن شیخ محمود، رئیس جمهور سومالی، پیوستن این کشور به EAC را به عنوان “چراغ امید” تلقی کرد و به عقیده وی، پیوستن به جامعه شرق آفریقا از دیرباز یک هدف بلندپروازانه برای دولت و مردم سومالی بوده است. ما کشور مهمی در منطقه هستیم که می توانیم به آن کمک زیادی کنیم و از آن بهره مند خواهیم شد.

جامعه آفریقای شرقی، با جمعیت کل حدود 300 میلیون نفر و نرخ رشد تقریباً 6.2 درصد در سال، به دنبال گسترش یکپارچگی منطقه ای برای تضمین رفاه اقتصادی، امنیت و وحدت بیشتر برای منطقه است. سومالی به دلیل موقعیت استراتژیک، منابع طبیعی و روحیه کارآفرینی، پتانسیل قابل توجهی برای EAC دارد. ادغام سومالی در EAC ممکن است رقابت را در این جامعه افزایش دهد. با این حال، سومالی به مبارزه با تروریسم و ​​دزدی دریایی ادامه می دهد، که یک مشکل جدی برای کشورهای عضو EAC است. عضویت سومالی در EAC هم فرصت ها و هم چالش هایی را برای سومالی و EAC ایجاد می کند، اما پیامدهای الحاق سومالی به EAC در پس زمینه تشدید درگیری ها در دریای سرخ چیست؟

چشم انداز عضویت سومالی در جامعه آفریقای شرقی

در دوران مدرن، ادغام منطقه ای به ابزاری برای افزایش منافع اقتصادی و اجتماعی تبدیل شده است و EAC قصد دارد تا سال 2026 با تبدیل شدن به یک فدراسیون سیاسی، ادغام خود را گسترش دهد. بنابراین، پیشنهاد EAC برای توسعه با هدف ادغام بیش از 10 عضو، به ویژه کشورهای شاخ آفریقا مانند اتیوپی، جیبوتی و اریتره، سومالی، پیگیری شد.

با پیوستن سومالی به EAC به عنوان هشتمین عضو، فصل جدیدی در رشد EAC آغاز می شود. از آنجا که سومالی قادر است اندازه بازار EAC را نه تنها با افزایش تعداد مصرف کنندگان افزایش دهد. بلکه شامل همه انواع منابع و فرصت هایی است که سومالی به ارمغان می آورد. سومالی بخش خصوصی انعطاف پذیری دارد که شبکه ای از ارتباطات را با مهاجران سومالیایی در سراسر منطقه حفظ می کند. سومالی کشوری با کارآفرینان موفق است که در اکثر کشورهای عضو EAC زندگی می کنند و بنابراین می توانند فرصت های تجاری را برای منطقه افزایش دهند.

بسیاری از کارآفرینان سومالیایی سرمایه گذاری های بزرگی را در کنیا، تانزانیا و اوگاندا انجام داده اند، به ویژه در املاک و مستغلات. بنابراین، عضویت EAC فرصتی را برای سومالی برای پیشبرد تجارت، سرمایه گذاری و دانش در منطقه فراهم می کند. علاوه بر این، سومالی دارای منابع طبیعی غنی مانند نفت و گاز طبیعی، مواد معدنی بالقوه، منابع دریایی بکر، زمین های حاصلخیز، دام و شیلات است. این ظرفیت ها فرصت های بزرگی را برای صنعت، تولیدات کشاورزی و توسعه شیلات ارائه می دهد و می تواند به توسعه کلی اقتصادی منطقه شرق آفریقا کمک کند.

علاوه بر این، سومالی دارای خط ساحلی گسترده ای به طول بیش از 3000 کیلومتر است. سومالی به دلیل موقعیت استراتژیک خود در تقاطع دریای سرخ و اقیانوس هند، در کنار کریدورهای تجاری مهم و در منطقه ای که اکثر کشورها برای ایجاد پایگاه های نظامی خود با هم رقابت می کنند، دروازه ای به جامعه شرق آفریقا است و دسترسی به مهم ترین نقاط جهان را فراهم می کند. مسیرهای تجاری دریایی که آن را به مرکز مهم تجارت منطقه ای تبدیل کرده است. بنابراین، با عضویت سومالی در EAC، اقتصاد آبی منطقه تقویت خواهد شد زیرا منطقه شرق آفریقا را از طریق خلیج عدن به شبه جزیره عربستان متصل می کند. با این وجود، دزدی دریایی در اقیانوس هند همچنان یک چالش بزرگ است.

برنامه سومالی برای آینده اقتصادی و سیاسی

سومالی با استفاده از فرصت های عضویت در جامعه شرق آفریقا می تواند موقعیت چندجانبه و مالی خود را بهبود بخشد، زیرا زمانی که شورای امنیت سازمان ملل متحد تحریم تسلیحاتی سومالی را در دسامبر 2023 لغو کرد، متعاقباً صندوق بین المللی پول به سومالی وام اعطا کرد. برای خط 100 میلیون دلاری، به این معنی که سومالی به شدت اصلاحاتی را اجرا کرده است که به تقویت نهادهای کلیدی اقتصادی و مالی آن کمک کرده است. تا دسامبر 2023، این کشور همچنین تحت ابتکار کشورهای فقیر بدهکار سنگین (HIPC) به کاهش بدهی دست یافته است.

در نتیجه، موسسات وام دهنده بین المللی مانند بانک جهانی، بانک توسعه آفریقا و صندوق بین المللی پول اکنون سومالی را به عنوان یک کشور معتبر طبقه بندی می کنند و می توانند وام های بیشتری به این کشور بدهند. از نظر سیاسی، سومالی می تواند تعهد خود را به ثبات، وحدت و توسعه منطقه ای از طریق عضویت در EAC نشان دهد. تهدیدات امنیت دریایی و سایبری سومالی موضوع مشترک گفتگوهای دیپلماتیک و تقویت مشارکت ها است. اگرچه سومالی خود با چندین چالش امنیتی مانند بی ثباتی سیاسی، درگیری و تروریسم روبرو بوده است، ادغام آن در EAC امکان تبادل تجربیات و دانش در مورد مسائل امنیتی و حکومتی را فراهم می کند.

چالش های بالقوه عضویت سومالی در جامعه شرق آفریقا

حضور گروه شبه نظامی الشباب در سومالی همچنان تهدیدی جدی برای سومالی و کشورهای همسایه آن و همچنین برای جامعه شرق آفریقا و کشورهای همسایه مانند کنیا و اوگاندا است. عملیات دولت سومالی در سال 2022 از مناطق کلیدی خود خارج شده است، و به دلیل الزامات ویزا و قوانین سفر شهروندان کشورهای عضو EAC در منطقه، همچنان تهدید امنیتی قابل توجهی برای منطقه محسوب می شود. به طور مساوی در سراسر منطقه اعمال نمی شود. الشباب می تواند از این فرصت برای گسترش دامنه نفوذ خود در منطقه استفاده کند. همچنین منجر به گسترش سلاح های سبک و سبک و قاچاق از مرزهای سومالی و به کشورهای عضو EAC سودان جنوبی، کنیا و اوگاندا خواهد شد. کشورهای عضو EAC مانند کنیا، اوگاندا و بوروندی در عملیات ضد شورشی که در آگوست 2023 به درخواست دولت سومالی آغاز شد، مشارکت کردند و این کشورها از سومالی در مبارزه با شبه نظامیان الشباب حمایت کردند. بنابراین آنها با وضعیت امنیتی سومالی آشنا هستند.

علاوه بر این، روابط تیره بین کنیا و سومالی می تواند چالش بزرگ دیگری برای ادغام عمیق تر سومالی در منطقه EAC ایجاد کند. سومالی قبلاً با کنیا بر سر مناقشه مرزی دریایی در اقیانوس هند درگیر شده بود، زیرا سرزمین مورد مناقشه دارای ذخایر نفت و گاز، منابع دریایی و خدمات حمل و نقل دریایی است. کنیا معتقد است که باید در یک خط مستقیم عمود بر نقطه تلاقی مرزهای دو کشور باشد، در حالی که سومالی مدعی شد که مرز دریایی باید به سمت جنوب شرقی، تا ساحلی که مرز زمینی با کنیا به دریا می رسد، کشیده شود. دیوان بین المللی دادگستری (ICJ) در سال 2021 به نفع سومالی رای داد، اما دولت کنیا این تصمیم را رد کرد. سومالی علاوه بر تعهد کنیا به افتتاح کنسولگری در سومالی لند، کنیا را به مداخله در امور داخلی خود متهم کرد که باعث شد هر دو کشور روابط دیپلماتیک خود را قطع کنند. با این حال، ورود سومالی به EAC دلیلی برای کاهش تنش ها ایجاد می کند.

به طور کلی، ناظران سیاسی معتقدند که ورود سومالی به EAC به عنوان عضو هشتم، یک تصمیم راهبردی بلندمدت است که انزوای سومالی از همسایگان جنوبی خود را شکسته و این کشور را به یک بازیگر فعال منطقه ای تبدیل می کند. این وعده برای هر دو طرف منافع متقابل از جمله مزیت های اقتصادی و سیاسی ایجاد می کند. در مورد EAC، عضویت سومالی تنوع این گروه را غنی می کند و موقعیت EAC را به عنوان یک بلوک مهم منطقه ای تقویت می کند. اگرچه عضویت سومالی در EAC چالش‌های خاص خود را دارد، اما می‌توان این مشکلات را با اتخاذ سیاست‌های مناسب و اقدامات مشترک حل کرد.

۳۱۱۲۱۳